Tả Lèng: Gìn giữ tiếng khèn Mông giữa đại ngàn Tây Bắc

Thứ ba - 05/08/2025 21:48 23 0

Giữa đại ngàn Tây Bắc hùng vĩ, nơi mây trắng lững lờ trôi qua những nếp nhà đơn sơ của đồng bào Mông ở xã Tả Lèng, tiếng khèn vẫn ngân vang, dặt dìu trên các sườn núi, như sợi dây nối liền quá khứ với hiện tại. Không chỉ là một nhạc cụ truyền thống, khèn Mông còn là linh hồn của đời sống văn hóa, tâm linh – là biểu tượng thiêng liêng gắn bó mật thiết với cộng đồng người Mông từ bao đời nay. Và để tiếng khèn ấy mãi ngân vang giữa núi rừng Tả Lèng, không thể không nhắc đến vai trò của Câu lạc bộ khèn Mông xã Tả Lèng.

Toàn cảnh bản làng người Mông xã Tả Lèng – nơi tiếng khèn ngân vang giữa đại ngàn Tây Bắc.

Được thành lập từ năm 2020, Câu lạc bộ khèn Mông xã Tả Lèng ban đầu chỉ có 17 thành viên. Đến nay, con số đó đã tăng lên 33 người – chủ yếu là thanh niên, trung niên trong xã. Mỗi người một nghề, một hoàn cảnh – người làm nương, người làm thuê, người là cán bộ – nhưng tất cả đều có điểm chung là tình yêu tha thiết với tiếng khèn, thứ nhạc cụ được ví như “tiếng nói tâm hồn” của người Mông. Anh Hảng A Chính – bản Pho Xin Chải, Phó Chủ nhiệm CLB, chia sẻ: “Tôi tham gia Câu lạc bộ khèn Mông từ năm 2020 và hiện là Phó Chủ nhiệm. Niềm đam mê với cây khèn đã có từ thuở nhỏ, được nuôi dưỡng qua những lần nghe bố thổi và chỉ dạy. Câu lạc bộ không chỉ là nơi giúp tôi thỏa mãn đam mê, mà còn là môi trường để truyền dạy nghệ thuật khèn Mông cho các bạn trẻ, kết nối những người cùng chung sở thích để cùng nhau học hỏi và gìn giữ nét văn hóa truyền thống.”

Các thành viên Câu lạc bộ khèn Mông xã Tả Lèng trong một buổi sinh hoạt.

Không chỉ luyện tập, các thành viên còn tự tay bảo quản và chế tác khèn. Họ coi cây khèn như báu vật – bởi mỗi ống, mỗi chi tiết đều chứa đựng tinh hoa của dân tộc. Khèn Mông gắn bó mật thiết với mọi sinh hoạt của người dân. Trong đám cưới, khèn là lời chúc phúc, dẫn lối cho cô dâu chú rể. Trong lễ tang, khèn tiễn biệt người đã khuất về cõi tổ tiên. Trong lễ hội mùa xuân, tiếng khèn quyện cùng nhịp bước chân, tiếng váy xòe rộn rã trên bãi hội. Không có khèn, lễ không trọn, hội không vui, đời sống tinh thần như thiếu đi một phần hồn cốt. Ông Lý Páo Thào – bản Hồ Pên, Chủ nhiệm CLB, nói: “Trong quá trình làm Chủ nhiệm Câu lạc bộ, tôi thấy đội khèn ngày càng phát triển, các bạn thanh niên rất chăm chỉ, chịu khó học hỏi. Tôi luôn mong mình có đủ sức khỏe để tiếp tục truyền dạy nghệ thuật khèn Mông cho thế hệ trẻ, góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc. Hiện nay, bên cạnh hoạt động của câu lạc bộ, tôi còn trực tiếp hướng dẫn cho nhiều em nhỏ và thanh niên từ 13 đến 20 tuổi có chung niềm đam mê với cây khèn.”

Gắn bó với cây khèn từ nhỏ, người già dốc lòng chỉ dạy lớp trẻ cách thổi khèn Mông đúng điệu.

Khèn Mông không đơn thuần là nhạc cụ – nó là bài học về sự nhẫn nại, tỉ mỉ, khéo léo. Việc học thổi khèn không hề dễ. Từng hơi thở, từng động tác tay, từng bước nhún nhảy – tất cả phải hòa hợp giữa thể lực, kỹ năng và cảm xúc. Anh Hảng A Tàng – bản Phìn Ngan Lao Chải, thành viên CLB, cho hay: “Tôi đã tham gia Câu lạc bộ khèn Mông xã Tả Lèng được 4 năm. Khèn Mông là một loại nhạc cụ rất khó học, nhưng lại không thể thiếu trong các lễ cúng, làm lý của bà con. Từ nhỏ, tôi đã say mê với âm thanh của tiếng khèn, nên khi có cơ hội tham gia câu lạc bộ, tôi luôn nỗ lực học hỏi. Ngoài ra, tôi còn tích cực chia sẻ, quảng bá giá trị của khèn Mông và văn hóa dân tộc trên mạng xã hội, với mong muốn lan tỏa sâu rộng hơn tới cộng đồng.”
Không dừng lại ở những buổi biểu diễn truyền thống, nhiều thành viên CLB, nhất là lớp trẻ, đã chủ động đưa tiếng khèn lên các nền tảng số như TikTok, Facebook, YouTube... Những video mộc mạc ghi lại cảnh luyện tập, biểu diễn, hay chia sẻ kiến thức về khèn đã mở ra một không gian mới, thu hút đông đảo khán giả – không chỉ trong cộng đồng dân tộc, mà cả người yêu văn hóa trên khắp cả nước. Ông Lù Văn Trân – Phó Trưởng Phòng Văn hóa – Xã hội xã Tả Lèng, cho biết thêm: “Nhắc đến khèn Mông, ai cũng biết đây là loại nhạc cụ độc đáo, gắn liền với đời sống văn hóa tinh thần của người Mông, xuất hiện trong hầu hết các dịp lễ, Tết. Mỗi giai điệu của khèn đều mang đậm phong cách, bản sắc riêng của từng nghi lễ. Tại xã Tả Lèng, Câu lạc bộ khèn Mông đã được thành lập và hoạt động hiệu quả, góp phần phục vụ tốt cho các lễ hội của địa phương. Để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, hiện nay Câu lạc bộ đang mở lớp truyền dạy cho các em nhỏ, đồng thời tạo điều kiện cho cả người trung niên có nhu cầu học. Trên địa bàn xã cũng có một nghệ nhân chế tác khèn Mông, phối hợp với phường Tân Phong để phát triển sản phẩm khèn Mông thành sản phẩm OCOP, quảng bá rộng rãi trong và ngoài tỉnh.”

Tiếng khèn vang vọng trong lễ hội mùa xuân ở xã Tả Lèng.

Khèn Mông không chỉ là nhạc cụ, mà là biểu tượng văn hóa – là di sản sống động của người Mông nơi đại ngàn Tả Lèng. Để bảo tồn và phát huy giá trị ấy, cần sự chung tay của cả cộng đồng. Cần thêm nhiều sân chơi biểu diễn, chương trình trải nghiệm trong trường học, hỗ trợ nghệ nhân và thế hệ trẻ yêu tiếng khèn. Có như vậy, tiếng khèn Mông mới thực sự sống trong đời sống hiện đại – vừa giữ được bản sắc, vừa tiếp tục vang vọng giữa núi rừng hôm nay và mai sau.

Cầm Thanh

Tác giả: Trang TTĐT Quản trị

Nguồn tin: Cầm Thanh